Buitenplaats Hofwyck

27 augustus 2020 op bezoek bij Constantijn Huygens in Voorburg

Constantijn Huygens (1596 – 1687) was een veelzijdig man. Zijn vader, Christian Huygens Senior, secretaris van de Raad van State, zette zich persoonlijk en met gouvernantes in voor het privé-onderwijs van zijn zonen Maurits en Constantijn. Hun Antwerpse moeder Suzanna Hoefnagel zorgde voor humor en ironie en leerde hen plat Antwerps en liefde voor muziek.

Beide broers volgden in 1616-1617 de rechtenstudie in Leiden. Het was de basis voor de verdere loopbaan van Constantijn. Als secretaris van staatsdelegaties naar Venetië, Parijs en London en door zijn uitstekende beheersing van Frans, Italiaans en Engels viel hij op aan het hof van de Doge, Louis XIII en Charles II. Ook Frederik Hendrik waardeerde Constantijn als Secretaris en Thesaurier van de Oranjes. Het gunnen van een stuk land achter de Ridderzaal op het Binnenhof in Den Haag, bezorgde hem in 1634 zijn paleis-achtige woning met tuin aan het Plein in Den Haag. Tussen het (toen) Rotterdamse Logement (thans Ministerie van Defensie) en het Mauritshuis.

 

Hij woonde daar met zijn geliefde vrouw Suzanna van Baerle en hun vier jongens. Susanna overleed – tot zijn grote verdriet – in 1637 na de geboorte van hun dochter.

De behoefte zich op zijn kinderen te concentreren en te ‘wycken van het Hof’ inclusief alle intriges (hij had wat moeite met het gedrag van Amalia van Solms toen Frederik Hendrik zwakker werd) deed hem besluiten 3 ha land te kopen in Voorburg en daar een buiten te vestigen, inclusief tuinen, boomgaarden en een kleine boerderij. En inclusief een ‘Zwanenwater’ , omdat hij als Heer van Zuilichem het exclusieve recht had zwanen te houden. Het werd een huis en tuin geënt op de Italiaanse architectuur, zoals hij op zijn reis naar Venetië had ervaren en waarin hij zich had verdiept.

Het Huis Hofwijck heeft de tand des tijds en de inbreuken op het bezit tot nu toe overleefd. Allereerst door zijn (tweede) zoon Christiaan Jr , de wetenschapper en uitvinder, die er na de dood van Constantijn ging wonen tot hij overleed in 1695.

Tot 1912 is het geleidelijk aan verpauperd. Onder andere de ‘roof’ van 2 ha grond voor de aanleg van de spoorlijn Den Haag – Utrecht dwars door de door Constantijn zorgvuldig aangelegde Italiaanse tuin. Waar eens het boerderijtje stond waar de poep-tonnen van de familie werden geleegd staat nu het station Voorburg.

 

Sinds 1912 is Hofwijck in de goede handen van de Vereniging Vrienden van Hofwijck. Niet alleen donaties, maar ook vele handen van vrijwilligers zorgen er voor dat dit cultuurgoed, inclusief de tuin, niet verloren gaat. Zoals de ‘Witjes’ in de buitenmuren, de ijskelder onder de brug (geïnsprireerd door de Rialto-brug in Venetië) en de originele ‘witjes’ aan muren in de originele 17e eeuwse eet-keuken.

Na dit bezoek, waarbij Lex voor twee gidsen had gezorgd zodat de uitleg ‘Corona-proef’ vooral in de tuinen plaatsvond, werd er geluncht bij Brasserie De Koepel in Voorburg, een annex van het vermaarde Vreugd en Rust. Ooit ook een buitenplaats aan de Vliet voor de rijkere Hagenezen. ( Detail: Vreugd en Rust is in de 17e eeuw gefaseerd opgebouwd door de familie Van Tets en hun navolgers. Door opkopen van landerijën was er in de 18 e eeuw zelfs een zichtlijn tussen Vreugd en Rust en Huis Ten Bosch)

De Koepel in het park Vreugd en Rust

Op weg van Hofwyck naar Brasserie de Koepel werd in de Voorburgse Herenstraat nog een kort bezoek gebracht aan museum Swaensteyn. Dit museum is bij uitstek hét huis voor de geschiedenis en cultuur van Voorburg en Leidschendam. Het is gevestigd in het notarishuis, één van de oudste huizen in het Huygenskwartier in Voorburg.
De maquette van het Forum Hadriani, in de Romeinse tijd gevestigd aan de noordgrens ter hoogte van Voorburg is er een bezienswaardigheid. Ook de historie over Prinses Marianne, de jongste tegendraadse dochter van Koning Willem I, krijgt in het museum veel aandacht.

Museum Swaensteyn en het buiten ‘Rusthof ‘ in de Herenstraat waar Prinses Marianne verbleef na haar echtscheiding

Culinair gesproken had Lex  – zoals we van hem kennen – weer een mooie lunch geregeld. Inclusief enkele mooie wijnen (een witte Les Gres en een lichte Rioja van Baron de Ley) Ook door de charmante bediening verhoogde dit de feestvreugde, zodanig dat het gezelschap zich wel aan de 1,5 meter hield maar er geen last van had.

 

HMLC Golftoernooi 2020

Op verzoek van enkele golfers in ons gezelschap die in juli verhinderd waren om mee te doen met deze sportieve component van ons cultuurgenootschap,  hierbij de uitslag, met dank aan Jop die het uitstekend had geregeld.

 

Voorstel komend Programma 2020

Mede door het annuleren van de culturele reis naar Bordeaux en de Médoc (welk een voorzienigheid nu ook Bordeaux en omstreken in het Corona-Rood staat gekleurd) rijst de vraag hoe het programma verder wordt ingevuld.

Voorstellen zijn:

24 september : openluchtmuseum ‘De Nollen’ in Den Helder o.l.v. Alexander

29 october       : Zwolle ; stadswandeling  met audio (o.l.v. Philip en Bonne)
                             en individueel bezoek aan museum  Fundatie met audio.
                            Advies : retour Intercity naar Zwolle

26 november :  Museum Amsterdam (individuele tour met audio) of bezoek aan 
                            gerenoveerd Trompenburg (‘s-Gravenland) o.l.v. Michiel

13 december  : Kerstbijeenkomst met dames bij Anette en Han

 

Ook reizen per trein met mondkapje is een ervaring die je moet hebben meegemaakt…..

 

 

Achter de Tuinpoort

Op bezoek bij Clothilde en Maarten van den Poll in Haarlem-Zuid.

25 juni 2020

In Corona-tijden, met voorgeschreven ‘social distance’ van >1,5 meter en zonder groepsbezoeken aan musea, was het ook voor de HMLC-leden even anders.

Een tuinbezoek in de open lucht o.l.v. onze tuinspecialist Bram was een mooi alternatief. Bram had speciaal bij zijn bekende tuinvrienden Clothilde en Maarten van den Poll een bezoek voor ons geregeld in de tuin ‘Achter de Tuinpoort’ aan de Crayenvangerlaan in Haarlem-Zuid.
Met negen man sterk werden we er zeer hartelijk ontvangen met koffie, appelflap en een inleidend verhaal.

Op de website van de Stichting Tuinen in Nederland staat het volgende over deze tuin:

De voortuin met Pyrus salicifolia’s en een smal graspad tussen onder meer bruin- en grijsbladige planten is een voorproefje van het moois dat de bezoeker achter te wachten staat. Vanaf het terras van de villa uit 1920 kijkt men uit over een verdiept gedeelte van de tuin met een gazon omzoomd door een schitterende border die in alle seizoenen veranderende kleurcombinaties laat zien. Een taxushaag scheidt de bloementuin af van de achterliggende heuvel die afloopt naar een vijver met mooie oeverbeplanting. Hier is een ‘taxusberg’ beeldbepalend. Bij het huis kuipplanten en rozen in deze fraaie en spannende tuin.

Het was inderdaad wonderschoon. De veelheid aan kleuren, de variëteit aan planten en de weelde van de grote border met vaste planten, die elk seizoen een andere beeld geven, is het resultaat van 25 jaar dagelijks tuinieren met z’n tweeën. Clothilde bepaalt de kleuren en typen planten die ze vooral bij kwekers en lokale tuincentra haalt. Maarten is de snoeier met een keur aan gereedschap. Van motormachines tot handpoot-gereedschap.

Uiteraard waren er veel vragen. Zoals: hoe gaan jullie om met onkruid. Dat was vooral in de beginjaren uitgraven van zevenblad en hagewinden, Met wortel en al, Want één restje wortel is het begin van een nieuwe generatie. Er wordt vooral biologisch getuinierd. Wel heeft Maarten een mooie pompsproeier waarmee hij prettige bestrijdingsmiddelen heel af en toe toelaat in zijn tuin.

Afgezien van een jaarlijkse inspectie van de grote eik en taxussen door twee boomchirurgen en de hulp van een graag tuinierende vriendin, zijn het primair Clothilde en Maarten die dagelijks een paar uur aan hun ‘tableau vivant’ werken. Vakanties plannen ze door het huis te ruilen met tuinliefhebbers , zodat met deskundigheid en liefde voor hun creaties wordt gezorgd tijdens de afwezigheid. En omgekeerd.

Na deze oase bezocht te hebben vertrokken we naar de oase van ‘De Hazelaar’ in Aerdenhout, waar Bram en Edith inmiddels in zo’n 33 jaar tijd hun tuinparadijs hebben gerealiseerd. Op het zonovergoten terras nuttigden wij er de lunch, die werd verzorgd door Edith en haar dochter die getrouwd is met de eigenaar-traiteur van ‘Spijs’ . Het was mede daardoor een voortreffelijke spijs !

Veel dank aan Bram, Edith en dochter voor de ontvangst en organisatie.
Het was ook een goede gelegenheid om bij te praten en de mogelijkheden voor de rest van het jaar in kaart te brengen.

 

 

 

 

 

Op bezoek bij Keizer Wilhelm II

Een asielzoeker die zich met eigen geld vestigde in Doorn en er ruim 20 jaar woonde (1920 – 1941)

Georganiseerd door Hans en Paul toog de HMLC op 27 februari 2020 met 12 man sterk naar Doorn. Verzamelen bij ‘Frouke’.  Het kleinste koffieshopje van Doorn, maar met de lekkerste appeltaart uit de regio.  Daarna door naar het huis van de voormalige keizer van Duitsland, Kaiser Wilhelm II (tevens koning van Pruisen) voor een rondleiding in zijn voormalige ‘landhuis’ dat hij in 1920, na een gedwongen verblijf van twee jaar in Kasteel Amerongen, als asielzoeker kon kopen. Hij woonde er tot zijn dood in 1941 en is er met (Duitse) militaire eer begraven in zijn kleine mausoleum op het landgoed.

Bob kocht er in de museumshop het dagboek dat de trouwe adjudant van de keizer, die dagelijks met hem verkeerde,  van 1918 tot 1941 bijhield en maakte er onderstaande samenvatting van.

 

Het dagboek van Sigurd von Ilsemann, vleugeladjudant van keizer Wilhelm II

In de nacht van 9 november 1918 vluchtte Keizer Wilhelm II naar Nederland en krijgt onderdak bij Godard graaf Aldenburg Bentinck op Kasteel Amerongen. Hij verblijft er anderhalf jaar en ondertekent daar ook zijn akte van abdicatie.

In mei 1920 verhuist Wilhelm met een hele hofhouding naar Huis Doorn. De met hem naar Nederland meegereisde adjudant Sigurd von Ilsemann houdt vanaf 1918 tot 1941 een dagboek bij.

Uit het dagboek komt een beeld naar voren van een ijdel, theatraal, praalziek en impulsief persoon die tegelijkertijd ook verlegen, gevoelig en intelligent is. In zijn optreden sprak hij dikwijls agressieve taal maar als het er op aankwam trok hij zijn handen af van delicate politieke- en diplomatieke zaken die aandacht vroegen.

Niet zelden veranderde hij zijn mening over personen of standpunten in bepaalde kwesties; van buitengewoon enthousiasme in grote afkeer; soms van de ene op de andere dag.    

Opgevoed in de Pruisisch militaire traditie, werd hij  een militarist pur sang met een grote voorliefde voor uiterlijk militair vertoon middels het uitdelen en verzamelen van medailles, vaandels en andere militaire eretekenen. Hij had vooral een grote passie voor uniformen en was zelf altijd in uniform gekleed.

Zijn leven speelde zich in feite alleen op het landgoed af en draaide om 3 grote thema’s; zijn excessieve passie voor houthakken, bomen omhakken en in stukken zagen, waarmee hij vrijwel dagelijks bezig was. De dochter van Bentinck schrijft op 30 oktober 1919 in haar dagboek dat Wilhelm  zijn 11.000ste boom zaagde(!!), Ook na verscheidene jaren in Doorn was het landgoed rond Huis Doorn hierdoor grotendeels ontbost.

Daarnaast klampte hij zich vast aan het irreëel toekomstbeeld van terugkeer op de troon en tenslotte zijn “ rehabilitatie-gevecht” met Hindenburg m.b.t tot de kwestie over zijn “asielaanvraag “; was het een vlucht( gangbare mening) of was het op advies van Hindenburg? (Wilhelm)

Uit de aantekeningen krijg je niet het beeld van een antisemiet maar hij was uiteraard wel degelijk op de hoogte van de gebeurtenissen in de kristallnacht en de latere razzia’s tegen  joden; je zou verwachten dat hij daarover protest geuit heeft; helaas.

Hij keek overigens minachtend neer op de nazi’s en hun ideologie, maar hij  zond  in juni 1940, amper een maand nadat Nederland in mei 1940 door het nazi-regiem was bezet, wel een gelukstelegram naar Adolf Hitler in verband met diens zege in Frankrijk. 

Ilsemann schrijft dat het een initiatief was van zijn 2^de vrouw, Hermine, die het nazisme zeer was toegedaan. Wilhelm zag, gezien zijn hoop op herstel van de monarchie, hierin een mogelijkheid de Führer gunstig te stemmen.

Door onze regering in ballingschap werd dit gelukstelegram aan Hitler gezien als verraad van, en ondankbaarheid voor, de gastvrijheid van Nederland, dat hem asiel had verleend.

Dit was een van de redenen om Huis Doorn na de oorlog te onteigenen van de  Hohenzollern’s.

 

Goed begin van de dag in Doorn: Koffie met huisgemaakte appeltaart van Frouke.

 

Wie was hij? Hoe kwam hij in Doorn ? Hoe leefde hij er ?

(met dank aan de verhalen van onze rondleidster en aangevuld met gegevens uit Wikipedia)

In 1859 geboren als zoon van Vicky, de oudste dochter van Koningin Victoria en Prins Albert, was hij het eerste kleinkind van Koningin Victoria. Zijn vader, kroonprins Friedrich van Pruisen, was de zoon van de eerste Duitse keizer Wilhelm I, tevens Koning van Pruissen. Toen het machtigste land van het door Bismarck verenigde Duitse Rijk in 1871.

Een beknelling van de linker schouder tijdens zijn geboorte veroorzaakte een handicap van de linkerarm. Deze was niet volledig uitgegroeid. Zijn moeder trok zich dat zeer aan en zijn grootmoeder vertroetelde hem extra. Deze verwennerij met een opvliegend karaktertje maakte hem al op vroege leeftijd tot een moeilijk hanteerbaar jongetje. Zo heeft hij zich tijdens een familiebijeenkomst in Osborne House op vierjarige leeftijd nogal misdragen en zijn oom Albert, die op hem paste, gebeten en geschopt. Met blijvend lidteken. Onkel Bertie heeft toen al een hekel aan hem gekregen.

Met Pruisische discipline werd hem – met sterke tegenzin en tranen van drift – wegens het missen van een goede balans door de misvormde linker arm toch geleerd goed paard te rijden. Doorzetten werd hem al jong bijgebracht. Tijdens zijn studietijd werd de Engelse liberale traditie gestimuleerd. Zijn grootmoeder benoemde hem op 18-jarige leeftijd als Knight of the Order of the Garter. De liberale ‘Engelse school’  lag hem toch minder dan de meer strakke Pruisische regelmentaliteit. Zijn grootvader Wilhelm I merkte dat en benoemde hem op 21 jarige leeftijd als commandant van een elite eenheid in Potsdam. Dat was geheel in zijn straatje. Zijn autoritaire gedrag werd daardoor gestimuleerd.

Bismarck, de Rijkskanselier, zag in hem een sterkere persoon dan zijn vader en stimuleerde zijn ontwikkeling in de buitenlandse politiek waarbij hij de grootsheid van het Duitse Rijk mocht uitdragen. Hij ontwikkelde mede hierdoor een nogal ongenuanceerde visie op geo-politieke vraagstukken. Ook bleek er een stevige anti-semiet in hem te leven. Ottomanen en Marokkanen lagen hem meer.

In 1888 overleed zijn grootvader, de keizer. Zijn vader was toen al ziek (keelkanker) en overleed enige maanden later. De nog 29 jarige Friedrich Wilhelm Victor Albert werd daardoor Kaiser Wilhelm II, tevens Koning van Pruisen. Hij trad toe tot de gekroonde hoofden van Europa. Als ‘enfant terrible’ zoals later zou blijken.

Cousin Wilhelm achter de stoel van Onkel Bertie (King Edward VII)

Discipline, gecombineerd met eigengereidheid,  is de rode draad in zijn leven geweest. Nog maar net twee jaar als keizer wist hij de Rijkskanselier Bismarck schaakmat te zetten die daarop zijn ontslag indiende. Een agressieve buitenlandpolitiek als toekomstvisie van de keizer lag er aan ten grondslag. De man met gevoel voor nuances en krachtverhoudingen in het Europa verdween van het toneel.

Geïnspireerd door het boek ‘The influence of Sea Power upon History’  droomde hij van een vloot zoals de Royal Navy. Hij noemde het ‘a fleet to rival that of my British cousins’ De Cowes Week van 1891, waaraan hij meedeed met zijn schoonerjacht ‘Meteor’ wakkerde die droom aan. Ook zijn zomerreizen met een luxere ‘Hohenzollern’ naar zijn zomerpaleis in Corfu of naar de Noorse fjorden hielp daarbij. Hij tekende zelfs ontwerpen van grote slagkruisers voordat hij in 1897 Von Tirpitz benoemde als chef van de Keizerlijke Marine met een navenant groot budget om te gaan bouwen.

 

Schoonerjacht “Meteor” in Cowes en Keizerlijk Jacht ‘Hohenzollern’ bij Venetië.

Door zijn isolement als autocraat gecombineerd met tactloosheid en zijn steunbetuigingen aan Hongarije en Oostenrijk vervreemde hij zich in de periode 1910 – 1914 van Rusland, Frankrijk en Engeland. Daarbij maakten de Britten zich zorgen over de megalomane groei van de Kriegsmarine.
Een lont in een onstabiel kruitvat leidde in 1914 tot het begin van WO I. Doordat in die zelfde jaren de door hem gedelegeerde bevoegdheid over het leger was overgedragen aan agressieve generaals van de Generale staf, vreesde president Wilson van de VS een militaire dictatuur in Europa. Reden waarom de VS de Britten en Fransen te hulp kwam.

Admiraalsuniform in Doorn (let op de kortere linker mouw) en uniform voor dagelijks gebruik. (met verdoezeld linker handje)

Tijdens WO I vervulde Wilhelm II nog slechts een decoratieve rol in het leger. De generaals en admiraals bepaalden de strategie en gaven de orders. Wel was de keizer veel ‘te velde’ op veilige afstand van de harde grove strijd. Aan Duitse zijde begon de taaie strijd zijn tol te betalen. In de Kriegsmarine vonden muiterijen plaats. In Berlijn roerden de socialisten zich steeds meer. Gevoed door Bolsjewieken in Rusland. In 1918 brak een revolutie uit in Berlijn. De keizer vroeg het leger met hem naar Berlijn te trekken om daar het oproer neer te slaan. Hij kreeg de handen niet op elkaar. Op 9 november 1918 proclameerden de socialisten in Berlijn de Republik Deutschland.

Vrezend voor zijn leven reisde hij op 10 november 1918 met zijn eigen trein en trouwe  adjudanten vanuit het Belgische militaire hoofdkwartier in Spa naar Nederland en vroeg op het station Eisden asiel aan in Nederland. Vermoedelijk was er al een scenario gereed voor het geval dat. Brieven tussen vorstenhuizen hinten daarop met zinnen als ‘Was machen wir mit Onkel Willy ?’

Wilhelm als asielzoeker op station Eisden

De Britten konden zijn bloed wel drinken. Zo ook de Fransen en de Belgen. De Nederlandse regering verleende hem – ondanks buitenlandse druk tot uitlevering – nog die zelfde dag asiel en benoemde Graaf Bentinck, eigenaar van kasteel Amerongen, als zijn begeleider en toezichthouder. Immers, beiden waren Ridder van de Johanniter Orde en dienden elkaar als zodanig bij te staan in goede en slechte tijden.

En zo trok Wilhelm tot medio 1920 met zijn vrouw Augusta, de moeder van zijn zes zonen en enige dochter, plus een aantal getrouwen in bij de graaf in Amerongen.

…….in betere tijden

Alle bezittingen in Duitsland werden onteigend. Een belangrijk deel ervan verkocht. Van de geldsom die dat opleverde kocht hij in 1920 het landgoed Huize Doorn. Met als beperking dat hij slechts binnen een straal van 15 kilometer rond het landgoed vrij mocht bewegen. Reiskisten vol met persoonlijke goederen en meubilair waaraan het echtpaar gehecht was werden naar Doorn getransporteerd.

Een jaar na de verhuizing overleed Augusta in Doorn. Ze waren 40 jaar samen geweest.  Na een rouwperiode stimuleerde de inmiddels 63-jarige Wilhelm bezoek uit Duitsland van oude bekenden. Zo kwam in 1922 een oude vriendin met haar zoon op bezoek. De weduwe Princes Hermine von Schönaich, 23 jaar jonger dan Wilhelm. Het klikte tussen die twee. Eind 1922 trouwden ze en trok Hermine in bij Wilhelm in Doorn. De toch beperkte ruimten in het huis werden heringedeeld, zodat Hermine , naast de gezamenlijke slaapkamer , ook haar eigen rustkamer en boudoir had. De kamer waarin Keizerin Augusta was overleden werd – ter herinnering aan haar – in onaangetaste staat gelaten en afgesloten.

Hermine en Wilhelm in 1932 

Hermine was een felle voorstander van het National Socialisme. Onze voortreffelijke rondleidster vertelde dat Goering zelfs tweemaal in Doorn op bezoek is geweest op initiatief van Hermine. Ook zou er sprake zijn geweest van een stille verwachting dat Hitler na de grote overwinning in Europa de baas zou blijven en voor de vorm Wilhelm weer op de troon zou helpen. Uiteraard met Hermine dan als de vrouw naast de vorst.

In zijn testament had Wilhelm bepaald dat hij alleen in Duitsland begraven wilde worden als hij er weer als vorst zou terugkeren. Dat was hij niet toen hij in 1941 in Doorn overleed als oude man van 82. Met militaire eer is hij in bijzijn van alle Nazi hotemetoten in Nederland en zij die beschikbaar waren vanuit Duitsland in een hedendaags mausoleum aan de rand van zijn gazon links van het Huis Doorn bijgezet.

Die Beisetzung des ehemaligen Kaisers Wilhelm II. Unter Teilnahme einer großen Trauergemeinde und der Bevölkerung von Doorn wurde Wilhelm II. im Park des Schlosses Doorn mit militärischen Ehren beigesetzt. UBz: Reichsminister Dr. Seyß-Inquart, neben ihm Generalfeldmarschall v. Mackensen. In der 2. Reihe v.l. Admiral Canaris für den Chef des Oberkommandos der Wehrmacht, General der Flieger Christiansen für den Reichsmarschall (fast völlig verdeckt), Generaloberst Haase für den Oberbefehlshaber des Heeres und Admiral Densch als Vertreter für den Oberbefehlshaber der Kriegsmarine. Scherl Bilderdienst (Fritz) Juni 1941 “Fr” OKW ADN-ZB

Met respect voor de oude keizer heeft het Duitse leger zijn bezittingen permanent bewaakt na het vertrek van Hermine naar Berlijn. In 1945 is het landgoed door de Nederlandse staat geconfiskeerd met de originele inboedel. Het is nu een bijzondere attractie als ‘Huis met een Verleden’ en voor vele Duitse bezoekers wellicht een bedevaartoord. Met de vele persoonlijke prullaria, foto’s, schilderijen, en onveranderde inrichting zou de bezoeker zich niet verbazen als je op enig moment de heer des huizes in een kamer tegenkomt. Zeer bijzonder was o.a. het kamergemak in een kast in de badkamer en het verhaal uit de dagboeken over de gang van zaken aan tafel, kort samengevat:

De in KPN porselein gedekte tafel werd dagelijks hiërarchisch ingedeeld. De keizer kreeg als eerste een bord eten en viel meteen aan. De laagste in rang kreeg als laatste opgediend en moest hopen dat de keizer geen haast had zodat hij dan ook nog een hap kon nemen. Want zodra de keizer zijn bord leeg had volgende zijn commando ‘Afruimen’.
Een ware Pruis verloochent zich niet…..

In de Orangerie van het Huis werd na dit ‘intieme huisbezoek’  voortreffelijk geluncht. Met een opgefriste agenda voor de rest van het jaar en terugkijkend op een zeer bijzonder bezoek, met dank aan Hans en Paul, was het weer een mooie HMLC bijeenkomst.

Voor de agenda’s

26 maart regelt Bob een lezing over bijzondere franse architectuur (IGC aan het Rokin in Amsterdam)

30 april neemt Bonne ons mee naar de historie van de Pelgrims die enkele jaren in Leiden verbleven voordat ze naar New England verhuisden. (Lakenhal : per trein aanbevolen of Parking Lammermarkt)

28 mei verzorgt Aris een bezoek aan Singer Laren

 

 

 

 

 

 

 

 

 

8e Beukenhofdiner 29 januari 2020

Natuurkunde en Klimaat

Inleiding door en discussie met Prof. Dr. Kees de Lange
Fysicus en oud Senator

Het thema “De kwetsbare samenleving” vormt de leidraad voor de onderwerpen van het jaarlijkse Beukenhofdiner van de HMLC. Tijdens de bijeenkomst in Zeeland is besloten het onderwerp ‘Feiten en bedrog inzake de Klimaatdiscussie’ ter tafel te brengen.

Prof. Dr. Kees de Lange, emeritus hoogleraar natuurkunde aan de VU en de UvA, heeft zich met enkele andere fysici verdiept in modellen over het klimaat, mede op basis van studies en metingen van elementen die als geheel van invloed zijn op wat wij noemen: ‘klimaat’

Het KNMI schrijft : “Om het klimaat te bepalen wordt gekeken naar het gemiddelde over 30 jaar van temperatuur, vocht, luchtdruk, wind, bewolking en neerslag. Dagelijkse en jaarlijkse variaties en hoe vaak extremen voorkomen zijn ook van belang”

Daaruit komt dan een kenmerkend patroon dat per lokatie en regio op de wereld anders kan zijn. (Tropisch klimaat; sub-tropisch klimaat; mediterraan klimaat, zeeklimaat, poolklimaat, Klimaat in Zuid-Limburg etc )

Stand van de zon ( zomer / winter; aardas) temperatuur, saliniteit van oceanen en aangrenzende zeeën, loop van dominante zeestromingen (zoals de golfstroom), reflectie van de zon door o.a. wolken, infra rood absorptie en emissie door aardoppervlak en zee-oppervlak zijn van invloed op bovenstaande parameters. Hoe de ruimte van ons sterrenstelsel als geheel met zonnewind en variërende gasexplosies van de zon doorwerkt op de hoeveelheid zonnestraling op het aardoppervlak en absorptie van zonreflecties in de tropopauze van onze planeet, is totaal onbekend.

Het spreekt voor zich dat dit een zeer complex geheel is, waarbij de interactie tussen parameters en de mate van verandering en correlatie van bepaalde parameters wetenschappelijk nog onbekend is. Slechts met ‘best guesses’ kan men een lange termijn model voor het klimaat over 30 jaar opstellen….voor wat het waard is.
De voorspellingen van de ‘Club van Rome’ zaten er op onderdelen goed naast.

Beeldvorming op basis van een toekomstbeeld of waanbeeld is door de eeuwen heen een bekende methode om het volk te manipuleren. Ook het verketteren van wetenschappers die op basis van zuiver denken tot andere inzichten komen (zoals Galileo) past bij het manipuleren van volksopvattingen. Kees de Lange maakte dat mee in zijn periode als Senator en ervaart het nog steeds wanneer hij met ‘niet-wetenschappers’ spreekt die vooral een politieke agenda hebben omarmd waar nieuwe feiten of nieuwe inzichten niet in passen.

In zijn bijdrage voor OpinieZ en tijdens zijn presentatie noemde Kees de Lange de flagellanten, die door publieke geseling meenden in de Middeleeuwen de pest te kunnen bestrijden, gaf hij het voorbeeld van de inquisitie die Galileo achtervolgde voor zijn nieuwe astronomische inzichten, Goebbels als mediamanipulator en EU vice-voorzitter Frans Timmermans die hij definieert als iemand die aan megalomane waanzin lijdt.

Vanuit natuurkundige theorieën en meetbare feiten, met name door satellieten, werd ingegaan op de ontwikkeling van een gemiddelde temperatuur op aarde en de ontwikkeling van CO2 in de atmosfeer. De conclusie van Prof. De Lange c.s. is dat er geen causaal verband is tussen de temperatuurbewegingen en de hoeveelheid CO2 op aarde. Jaarringen van fossiele bomen waren belangrijke indicatoren voor vaststelling van de mate van CO2 in bepaalde tijdspannen.

Hij refereerde ook aan perioden van een warmere aarde (de warme Romeinse periode met Hannibal die met Olifanten over de Alpen trok) en de kleine ijstijd in de 16e/17e eeuw in onze streken. De proxy-metingen van de CO2 concentratie in het geologisch verleden vergeleken met het heden laten zien dat er destijds aanzienlijk meer CO2 aanwezig was dan thans, terwijl de temperatuur niet altijd hoger was.

Waar komt de massahysterie en politieke klimaatagenda dan vandaan? Welke politieke, individuele of zakelijke belangen zitten er achter? Is onze Ministerraad o.l.v. Mark Rutte de weg kwijt geraakt of buigen de (neo-)liberale politieke partijen mee met de ‘groenen’ die onder de jongere (en beïnvloedbare generatie) veel aanhang hebben?
Wat is de rol van de grote oliemaatschappijen hierbij ? Want steeds weer blijkt dat er meer dan genoeg betaalbare/winbare fossiele brandstof in kustgebieden en woestijnen zit dat beetje bij beetje als ‘nieuwe ontdekking’ wordt gepresenteerd.

Onze gast en oud-ambassadeur in Australië Willem Andreae bracht in dat in Australië de huidige regering er alles aan doet – met steun van mijnbouwers en exporteurs – om de primaire exportbron (steenkool) overeind te houden. Een helder doel en belang, waarbij milieu en klimaat zeker geen leidende thema’s zijn zolang de huidige regering aan de macht is. Het zelfde geldt voor de ‘America First’ politiek van de regering Trump.

Prof. De Lange onderscheidt duidelijk milieu issues van klimaat issues en de impact van toenemende urbanisatie op de lokale biosfeer. In de publieke discussies wordt die scheiding niet duidelijk gemaakt.
Lokale vervuilingen moeten lokaal worden aangepakt, tenzij de bron grensoverschrijdend is. Zoals het ontzwavelen van ruwe olie voordat de raffinage begint. Daardoor is zure regen bestreden. Zo is de uitstoot van stikstof en ammoniak door intensieve veehouderij in relatie tot de gekozen Natura 2000 gebieden een lokaal probleem waar windmolens op zee niet tegen helpen. Daarbij is vastgesteld dat de meeste stikstof en fijnstof in het oosten van het land afkomstig is uit het Ruhrgebied.

Een ‘fake’ discussie als het over ‘duurzame energie’ gaat. Wat is duurzaam ?

Voor alles gaat het bij energie over : betrouwbare levering, veilig en beschikbaar voor iedereen’. Dieselolie is de levensader van de Europese transportwereld. De vraag is of elektrisch rijden op die schaal ook een betrouwbare levering oplevert en overal in de EU betaalbaar zal kunnen zijn. Idem voor de luchtvaart en scheepvaart.
(N.B. De Betuwelijn is een mooi en duur elektrisch initiatief, maar de files met vrachtwagens op de wegen in Europa zijn langer)
Tijdens een recent bezoek aan China is het Prof. De Lange duidelijk geworden dat de Chinese ambities voor elektrisch rijden vooral gericht zijn op de export naar Europa en minder om in eigen land te worden toegepast.

Het alternatief van een waterstofmotor is een mogelijke optie, maar stelt hoge eisen aan veiligheid, gegeven het explosieve karakter van waterstof in elke mengverhouding met zuurstof uit de lucht.

En als het over de energievoorziening voor huishoudens en industrie gaat moeten windmolen en zonneparken met een ‘dual system’ voor extra capaciteit en grote energiebuffers worden gebouwd om  piekvermogens te kunnen leveren in perioden van weinig wind of weinig zon. Dus veel duurder door de vereiste ‘back up’ capaciteit.
Becijferd is dat de toename van de wereldbevolking tot 2040 in Afrika en Azië tot ‘energie armoede’ gaat leiden. Om alleen al aan de energiebehoefte van deze additionele bevolking te voldoen, gegeven de bestaande energiebehoeften, is 30% meer fossiele brandstof en/of kernenergie nodig. Wind en zon kunnen daar op kleine schaal een beetje bij helpen.

De mogelijkheid van kernfusie werd ook genoemd. Voor deze technologie is dusdanig veel research nodig dat het niet snel op grote schaal kan worden toegepast.

De nieuwe technologie van energieopwekking met Thorium 90 (aanzienlijk minder afvalproducten vergeleken met Uranium met zeer lange halfwaardetijden) biedt wezenlijke duurzame oplossingen. Men zou er goed aan doen een vriendelijker term voor deze variant te bedenken en zo het beladen woord “kern-energie” te vermijden. De recente ontwikkeling in het VK waar vijf nieuwe kerncentrales komen is wellicht een goede zet in de richting om kernenergie als duurzame energiebron weer ter tafel te brengen. En misschien kan EDF (de franse centrale energie maatschappij) helpen met het promoten van deze duurzame, veilige en voor iedereen in de EU beschikbare bron van energie.

Het thema ‘stijging van de zeespiegel’ kwam ook aan bod.
Het kan niet ontkend worden dat in Groenland en in Noord Canada sneeuw en ijs harder smelt dan zo’n 20 jaar geleden. Ook is duidelijk dat wij anno 2020 een relatief warme winter hebben. Een andere positie dan in het verleden van het Atlantisch hoge drukgebied en het hoge drukgebied boven Centraal Europa lijkt daar vooral de oorzaak van te zijn. De Atlantische depressies lopen nu veelal via IJsland naar Groenland. Een gebied dat niet voor niets ‘Groenland’ heet. Er zijn recent resten van wijngaarden gevonden op Groenland. Wellicht kunnen jaarringen van deze wijnstokken meer licht werpen op de relatie tussen temperatuur en CO2 ter plaatste in die periode. En wellicht hebben oceanografen meer metingen over een gewijzigde loop van de dominante Atlantische golfstroom en zo ja, wat de mogelijk oorzaken daarvan zijn bij de bron van de Golfstroom: de Caraïbische zee.

Wat de Nederlandse situatie betreft lichtte Prof. De Lange toe dat West-Nederland als veenland al tenminste 1000 jaar aan het inklinken is. Daarom worden er al eeuwen lang dijken gebouwd en verhoogd en volgen wij nauwlettend de verschuivingen van de duinen.  Overigens treedt de wereldwijde zeer geleidelijke stijging van de zeespiegel niet overal op. In Scandinavië, dat nog steeds als landmassa aan het terugveren is (in de hoogte) na bevrijd te zijn van de massa’s ijs van de laatste ijstijd, stijgt het land sneller dan de zeespiegel.

Het zijn allemaal onderdelen van het complexe model dat ‘planeet Aarde’ heet en waar zonder goed meetbare feiten en zonder rationele argumenten in plaats van ‘ wild guessing en gemeenplaatsen’ geen sluitend model van te maken is.
Beleid dat op metafysisch drijfzand is gebaseerd moet gedoemd zijn te mislukken.

Geconcludeerd werd dat gelijk hebben en gelijk krijgen twee verschillende dingen zijn, zoals Galileo ook al had ervaren. Het ombuigen van de heersende publieke klimaatopinie is de feitelijke uitdaging waar wetenschappers voor staan. Geen eenvoudige zaak, maar wel noodzaak om onze dierbare spaarcenten niet te laten verkwanselen door nieuwe kleermakers met een missie voor EU-keizertjes.

Al met al een boeiende avond met een deskundige en boeiende spreker.

Heren Museum Lunch Club 30 januari 2020

 

 

Kasteel De Haar: reisaccessoires de luxe

Vanaf de 18e eeuw reisden de aristocratie en nouveau riche graag ‘de luxe’. Hun hebben en houden werd meegezeuld door bedienden. Koetsen vol koffers begeleidden hen op hun paden van bezoeken aan soortgenoten tot bruiloften en partijen.
Deel van de reisbagage was meestal ook een koffer met persoonlijke toiletartikelen. Soms ook een picknick-koffer, want je moest onderweg natuurlijk als Heer en Dame eten, scheren, poederen, nagels knippen, eenvoudig naaiwerk verrichten of een brief schrijven. En dan ook nog wat kaarslicht er bij en als het kan met een spiegel.

Jaap Kamp en zijn vrouw Mies kwamen bij toeval via een focus op oud zilver deze bijzondere en mooie ‘rariteiten’ op het spoor. Ze verdiepten zich vooral in de historie achter zo’n reiskoffer. Ze reizen nu in het kielzog van een bijzondere vondst op zoek naar de geschiedenis van de koffer en zijn of haar vroegere eigenaar. Een mooie passie die ze op mooie lokaties brengt. Hun verzameling van een tiental stukken is inmiddels gedoneerd aan het Rijksmuseum.

Jaap Kamp licht de reiskoffer van Napoleon en de inhoud daarvan toe.

Een aantal van deze stukken uit hun voormalige verzameling is voor zes maanden uitgeleend aan het Kasteel De Haar in Haarzuilens.

De reisaccessoires :  van de nooit door Louis Vuitton afgeleverde picknickkoffer besteld door Denys Finch Hatton voor zijn geliefde, de Deense schrijfster Karen Blixen ( Out of Africa / Shadows in the Grass). Hij verongelukte met zijn vliegtuig in Afrika tijdens de bestelperiode van de koffer. Ook de boudoir set van Koningin Emma was aanwezig, die van Sarah Bernard en een met diamanten bezet nagelgarnituur.

Tijdens het bezoek aan deze collectie in Kasteel de Haar kregen we ook een rondleiding door het kasteel en mochten we zelfs onder leiding van directrice Katrien enkele gastenkamers bezoeken.

Het neo-klassieke kasteel is gebouwd vanaf 1890 door de bekende architect Pierre Cuypers (o.a. Rijksmuseum, Amsterdam CS) in opdracht van Baron Etiënne Van Zuylen van Nijevelt en diens echtgenote Hélène de Rothschild. De typisch katholieke bouwstijl van Cuypers is duidelijk terug te zien in het kasteel. Er wordt vaak beweerd dat het een ‘Nep-kasteel’ is. Dat is onjuist.
Het kasteel is herbouwd op de ruïne van het voormalige Kasteel de Haar, waarvan de oudste acte teruggaat tot 1391.

Ruïne van Kasteel de Haar in april 1887 en het kasteel omstreeks 1650

Kasteel De Haar op 28 november 2019

Hélène was een 3e generatie erfgename van de schatrijke bankiersfamilie Rothschild. Door onderlinge familiehuwelijken en verervingen kwam een groot deel van het familiekapitaal in haar handen. Dat moest gevierd worden ! Met de grandeur uit de tijd van het begin van de 20e eeuw.

Hoewel de baron en barones nooit van plan waren om het kasteel permanent te gaan bewonen, werd het toch van alle gemakken voorzien die aan het einde van de 19e eeuw in Europa leverbaar waren. Het kasteel moest zeer comfortabel worden om er in ieder geval in de nazomer, in augustus en september, op grootse wijze gasten te kunnen ontvangen. Voor Nederlandse begrippen was de inrichting van het kasteel met deze moderne snufjes opzienbarend. Er kwam elektrische verlichting met een eigen generator, en centrale verwarming met behulp van een lage-druk-stoom-systeem. De keuken was voor die periode eveneens zeer modern.

Voor de grote partijen is er uiteraard een balzaal nodig waar de collectie unieke kunstwerken kon worden getoond. Drie unieke wandtapijten uit 1510 markeren er een wand. De minstrelen zaten op een balkonnetje buiten zicht in de nok van de balzaal.
Uiteraard ook een centrale Ridderzaal voor banketten. Rond deze centrale ruimten liggen  de meer ‘cosy’ vertrekken en functionele ruimten, zoals de biljartzaal (waar de reiskoffers werden geëxposeerd op de Snookertafel), de bibliotheek met schouw vol familiewapens, de salon waar de baron en barones zich gerieflijk met een boek konden terugtrekken, de telefoonkamer en de schrijfkamer.

Het kasteel en de tuinen met een mooi park zijn zeker de moeite waard om nog eens te bezoeken. Dat kan uiteraard ook door een rondje golf te spelen op de er naast gelegen Golfclub De Haar.
Tuinarchitect Hendrik Copijn heeft er in 1895 – na een aanvankelijk minder geslaagd  tuinontwerp van Pierre Cuypers – een fraai Engels landschapspark van gemaakt met Franse stijltuinen rond het kasteel..

Uit de hele provincie Utrecht zijn  in 1895 ca 7000 bomen van tenminste 40 jaar oud aangevoerd en geplant, met uitdrukkelijke instructies van de baron himself.

Met dank aan Etienne en Hélène voor dit erfgoed.

 

Na dit bezoek moesten wij ons haasten om rendez-vous te maken met de auto-poolers uit Aerdenhout in ’t Amsterdammertje te Loenen. Dit Michelin ster restaurant had een speciaal arrangement voor ons in voorbereiding. Het maakte een hoop goed voor het gemiste bezoek aan het kasteel door dit viertal. In de ochtendspits tijdens plenzende regen hadden ze even klem gezeten in de buurt van Haarlem.

Je komt toch niet van Lillo…..?

Dit Zeeuwse gezegde voor mensen die het laatste nieuws niet kennen is één van de vele opgedane lessen en ‘weetjes’ tijdens de Zeeuwse 2-daagse. Het stamt uit de blokkade van de Westerschelde bij fort Lillo in het nauw van van Bath in 1574. (Zie hierna)

Wandtapijt ter herinnering aan de strijd van de Zeeuwen tegen de Spanjaarden bij het Fort Lillo (nabij Doel) in 1574

Zes leden en twee gasten-vrienden (Hans Yntema en Paul Monking) waren van de partij op 30 en 31 oktober. Helaas moesten twee leden wegens mantelzorg en een medische oproep op het laatste moment afzeggen zodat er twee bolussen bij een voorziene koffiestop over bleven.

Bolussen en Zeeuwse Roem: culinaire cultuur van Zeeland

Het programma omvatte:

– Watersnood Museum nabij Ouwerkerk op Schouwen-Duiveland met gids Dhr Bakker

– Stadhuismuseum Zierikzee

– Stadswandeling Zierikzee met gids Theo van Dijk

– Stadswandeling Veere met gids Wim van den Broecke

– Wandtapijten met de zeeslagen van Geuzen tegen de Spanjaarden (1573/1574) in het Zeeuws Museum met gids Wim van den Broecke

Meerderen onder ons herinnerden zich nog de dramatische 1 februari nacht in 1953 met een dubbel hoog water, springtij en een Noordwester storm op de Zuid-Hollandse en Zeeuwse kust.

Het resulteerde in vele dijkdoorbraken.  In de bocht van de Oosterschelde en het Zijpe nabij het dorp Ouwerkerk ontstond het grootse gat. 50 meter breed en 13 meter diep. Tot november 1953 stroomde het water dagelijks twee keer met kracht het lage land van Schouwen- en Duiveland binnen en bij laag water er weer uit. Er werden betonnen caissons uit Portland (UK) aangevoerd van het type zoals in Arromanche in Normandië was gebruikt voor het aanleggen van een noodhaven om het gat uiteindelijk te dichten. Met het verschil dat er in Normandië een rots-zandgrond ligt en in het gat bij Ouwerkerk zompige modder. Met een fundering van zinkmatten met stenen konden de caissons redelijk vertikaal neergezet worden. In deze caissons bevindt zich het Watersnoodmuseum. Een museum dat is ingericht toen er steeds minder nabestaanden naar de kerk in Ouderkerk kwamen voor de jaarlijkse herdenking van de ruim 1850 overledenen van de ramp.

Overledenen per dorp. Hele families zijn omgekomen.

De hoger gelegen burchten en duingebieden op de eilanden en de versterkte dijk bij Westkapelle op Walcheren hielden het droog. De rest van de Delta werd één groot meer waarin vele kadavers van dieren dreven. Ook bomen ontkwamen niet aan de vernietiging door het dagelijks terugkerende zoute water. Zo staat er nu nog maar één oude beuk in Zierikzee waar het water ook maandenlang tot aan de dakgoten steeg.

Gevelstenen ter herinnering aan de stand van hoog water

Met een hoge mate van betrokkenheid vertelde gids Bakker zijn verhaal met als boodschap: hoe zal ons nageslacht omgaan met de geleerde lessen om rampen van dit soort te voorkomen of adequaat te managen als de ramp zich voltrekt ?

Volop aandacht voor dhr Bakker in het Vierde Caisson. Hij overleefde de ramp.

Met die gedachten togen we naar Middeleeuws Zierikzee en ontdekten dat er naast goede en slechte Dijkgraven meer te doen was in de Oosterschelde. In de oertijd liepen er Mastodonten, Mammoeten , reuze hyena’s, sabeltijgers en andere uitgestorven beesten rond. Delen van skeletten en kaken met kiezen zijn opgevist in de Oosterschelde.

Dijkdoorbraken zijn van alle tijden. Dijkgraven werden bespot voor hun mismanagement.

Hoe het leven in oertijden was op het land van de Oosterschelde

Naast visvangst, handel en transporten van o.a. hout, verdienden de Zierikzeëers hun geld met de winning van zout als conserveringsmiddel. Tijdens de stadswandeling met gids Theo van Dijk kregen we de nodige anekdotes te horen over de stad, zijn historie en haar inwoners.
De zeilers onder ons zullen Zierikzee tijdens het aanlopen ongetwijfeld met andere ogen gaan zien.

Na een mooi verblijf in Hostellerie Schuddebeurs waar we heerlijk en soms wat luidruchtig hebben gegeten en gedronken togen we op 31 oktober met stralend maar koud weer naar Veere. Daar stond de gids Wim van den Broecke ons op te wachten. Deze krasse Zeeuw was tegen de wind per fiets uit Middelburg gekomen om ons meer te vertellen over de Oranjes, Schotten, Spanjaarden, Geuzen en de rivaliteit tussen Veere en Middelburg. Als oud universitair docent Economische geschiedenis (RUU en oud-collega van Maarten van Rossum waarover hij een duidelijke mening had) kwam de vaderlandse geschiedenis zeer tot leven. Van de CampVeerse Toren, de Schotse huizen, International Veere, het privilege voor de Schotse arbiters inzake geschillen over wol om hun eigen Ale te brouwen in Veere tot aan de maîtresse van Prins Maurits in het Princenhof in Middelburg.

Een opkikkertje in de CampVeerse Toren in Veere

Het hoogtepunt was toch wel het bezoek aan de zaal met wandtapijten in het Zeeuws Museum in Middelburg. De voorstellingen van de zeeslagen op de Wester- en Oosterschelde. Met de precisie van een borduurwerk geweven in wandtapijten van 8,5 X 5 meter.Een techniek die niet meer beheerst wordt. Één van de voorstellingen is de blokkade van de Westerschelde gedurende drie maanden in 1574 door de Zeeuwen vanuit het fort Lillo. Dit gehucht in het Nauw van Bath speelde een hoofdrol voor het verdrijven van de Spanjaarden uit Middelburg. De Spaanse vloot kon vanuit Antwerpen zelfs niet tijdens hoog water door het Nauw van Bath. Het lag vol met gezonken schepen en stenen. Het enkele schip dat er langzaam door probeerde te breken was een makkelijk doelwit voor de Zeeuwen die vanuit het fort schoten of voor de schepen van de Oranje-gezinde Geuzen die ze ten westen van het Nauw opwachtten. En de Zeeuwen die in het Fort Lillo verbleven hadden geen idee hoe het in die periode met de Middelburgers was gegaan. Vandaar het gezegde: ‘Je komt toch niet van Lillo ?’

Al met al een boeiend bezoek waarbij we kennismaakten met de strijd van de Zeeuwen tegen en met het water door de eeuwen heen.

Luctor et Emergo

(Stoel van de Commissaris der Koning in de Statenzaal)

HAARLEM : rondleiding BAVO en expositie Frans Hals Hal ‘Virtuoos” 29 augustus 2019

Na de koffie bij Brinkman met 8 man naar de Bavo voor een rondleiding.
Onze rondleidster kreeg ons gezelschap om haar proeve van bekwaamheid af te leggen.
Twee ‘ coaches / examinatoren’ volgden haar nauwgezet, maar wij waren er wel uit: een voortreffelijke gids die veel details over de bouw, interieur en de vele grafzerken wist te vertellen. Want zoals Michiel opmerkte: “het is hier gewoon een kerkhof !”

Interessant was de bouw van de toren ( in hout en lood) en de vele uitingen van notabelen in de kerk. Hoe meer je ‘schoof’ hoe beter de plek dicht bij de Here. Niet alleen in het heden, ook in het hiernamaals.

Michiel leunt hier op een ‘ elleboogsteun’ van een hangplek. Want er werd staande in het Hoogaltaar langdurig geluisterd en gebeden.
Frans Hals ligt begraven in het Hoogaltaar. Aanvankelijk lag hij in het graf zijn schoonvader. Dat vond men op zeker moment ongepast, want de beroemde Haarlemmer verdiende een eigen graf. Dus werden zijn resten acht meter meer naar rechts onder de grond gelegd. Dat vonden latere diakenen weer ongepast, zodat hij nu toch weer op zijn oorspronkelijke plek ligt.

Het orgel van de Bavo mag er ook zijn. Met zo’n 5800 loden muziekpijpen is het een uniek instrument waar zelfs Mozart nog op heeft gespeeld toen hij een reis naar Nederland maakte. De oude heer Enschedé had hem met een gedrukt muziekboek verleid naar Haarlem te komen. Uiteraard om dan een ‘huisconcert’ in de Bavo te vertolken.

“Moed overwint geweld”

Na de Bavo meteen om de hoek naar de voormalige Vleeshal uit 1604 waar inmiddels een dependance van het Frans Hals Museum in zit. De expositie ‘ VIRTUOOS’ van Israels tot Armando’ was boeiend. Een breed scala aan nationale schilders werd gepresenteerd met de focus op zwierige penseelstreken en een grote mate van meesterschap.

Ook hier hadden we weer een uitstekende rondleidster. Haar duidelijke uitleg trok zelfs een aantal dames die zich spontaan wilde voegen in ons gezelschap, wat oogluikend werd toegestaan.

Breitner was mooi vertegenwoordigd met enkele werken. Ook Breitner had wat met passerende dames, waarbij de zwierige rokken treffend zijn voor zijn virtuositeit.

Het tot stand komen van een virtuoos doek werd ook toegelicht aan de hand van citaten van de maker, waarbij sommige teksten toch wat duidden op ‘ toevalstreffer’ of algemeenheden zoals. ‘ het gaat om de vorm’.

 

Verrassend mooi door zijn ‘raakheid’ en eenvoud was het werk van Hans Bayens. Deze vriend van Cees Verweij toonde met simpele schetsen en enkele simpele toetsen verf zijn virtuositeit.

Al met al een boeiende expositie die afgesloten werd met een prettige lunch op het terras van ML (voorheen Joh. Enschedé) met uitzicht op de torenspits van de Bavo waar we nu ook veel meer van weten.

AGRIPORT MIDDENMEER 25 juli 2019

Dit keer geen oude meesters maar Oranje PAPRIKA’s.

Piet Hein zag een bord langs de A7 bij Middenmeer met de tekst: BEZOEK AGRIPORT  .

Na enige research bleek het de paprika- en tomatenkwekerij van de familie Barendse te zijn, waarbij de vrouw des huizes, de pittige mede-onderneemster Petra Barendse, de contactpersoon was voor een rondleiding door het bedrijf. Geen wonder. Ze is zo trots als een pauw op wat zij en haar man hebben gerealiseerd in de afgelopen tien jaar. Zij was ook onze dynamische gastvrouw die vol vuur over hun onderneming vertelde. Een schitterend bedrijf en een prachtig voorbeeld voor ondernemerschap.

Het is niet zo maar een tuinbouwbedrijf. Maar liefst 47 ha glaskassen met specialisatie oranje en gele paprika en ‘Tommies’ de kleine snoeptomaatjes. De lokale ‘conculega’s’ (oude bekenden die ook het ondernemersavontuur in de kop van Noord-Holland aandurfden) zijn nog eens goed voor 120 ha glastuinbouw. Ook zij zijn gespecialiseerd in tomaten en doen vooral de rode paprika’s, waaronder de zoete punt-paprika.

Hoe wordt een tuindersgezin topproducent van de oranje paprika?

Heel simpel. Het zit in de genen, Léon en Petra komen beiden uit Poeldijk. De vader van Petra was de eerste paprikakweker in Nederland. Dit na een vakantie in Hongarijë.

Léon en Petra waren ook elkaars buren in Poeldijk. Helaas kwamen Petra en haar twee zussen niet in aanmerking om de kwekerij voort te zetten. Traditioneel denken van een vader. Dus kocht de buurman die. Na vererving en doorschuiven/verkopen aan Léon (inmiddels bedrijfseconoom met bedrijfskunde) en Petra, zetten zij het gezamenlijke bedrijf in Poeldijk voort. Maar expansie in het Westland is beperkt door de versnippering van de vele familiekwekerijen. En schaalgrootte met specialisatie lijkt toch een betere toekomst te bieden. Noord-Holland bood ruimte en subsidies.

Met nog enkele Poeldijkse kwekers werden plannen gemaakt en investeringsvoorstellen gedaan aan de RABO bank. Leitmotiv : duurzaamheid centraal.

Waar gaat het dan om qua investeringen

• land voor grote (hoge) glazen kassen
• energie voor verwarming (en licht)
• vocht, voedingstoffen en bescherming tegen parasieten
• CO2 om de planten te laten groeien
• flex personeel – tot 200 in de pieken – voor allerlei klussen ( hanglijnen spannen, plantjes plaatsen op glaswolbedden, dagelijks plukken van maart tot november, sorteren en verpakken, kas cleanen na het seizoen, plannen, techniek, chemie en bioloog ivm bestrijding van insecten)

Initieel werden gasturbines ingezet voor de verwarming van de kassen. Dankzij een student die langskwam voor een afstudeersprojekt op het gebied van aardwarmte werd  het studieresultaat operationeel gemaakt. Inmiddels wordt 50 % van de behoefte aan warmte opgewekt door een eigen lokaal gevestigde warmte-energie centrale. Met mijnbouwvergunning en status van energieproducent. Ook daar is Petra met haar man aandeelhouder in. De ECW ofwel Energie Centrale Wieringermeer BV. Een centrale die steeds meer expandeert, mede door de giga data-opslag loodsen van Microsoft op het terrein van Agriport bij Medemblik. Google komt er ook om de hoek en gaat ook energie vreten.

Zoals veel varianten van duurzaamheid een keerzijde hebben, zo heeft aardwarmte dit ook. Ze moesten tot een diepte van 2,5 km boren om warm water van 90 C te krijgen. Via warmtewisselaars wordt het zoute warme grondwater omgezet in een warm zoetwatercircuit dat door de kassen loopt. Inclusief een buffer in de vorm van een grote thermosfles voor 60 mln cub heet water. Investering per boorgat € 1 mln plus de rest voor infrastructuur. Inmiddels zeven boorgaten (voor opvoer en retour) en een uitgebreide infrastructuur met warmtewisselaars en een paar kilometer ondergrondse geïsoleerde leidingen naar de afnemers van heet water.

Bij het stoken met gas komt CO2 vrij. Die wordt gerecycled en naar de kassen terug gevoerd om de groei van de planten te bevorderen. Bij aardwarmte komt geen CO2 vrij.  Dus moet er bij een groothandelaar die CO2 koopt bij industriële ‘vervuilers’ periodiek een vrachtwagen met bevroren CO2 worden gekocht die via de retourleidingen (35 C) van het aardwarmtesysteem weer gasvormig wordt en in aparte pijpen naar de kassen wordt geleid.

Na de inkoop van stekjes bij een stekken-kweker in Enkhuizen worden de plantjes in februari op een verse steenwol-basis gezet. Kwaliteit en hygiëne staan daarbij centraal. De paprika-pluk periode is van eind maart tot november. De eerste Oranje paprika’s van het jaar worden – net als nieuwe haring – in een mooi doosje aangeleverd op Paleis Noordeinde. De standaardproductie is 30.000 kg per dag. Tijdens piekdagen wordt zelfs wel 60.000 kg per dag gehaald door zo’n een paar pelotons plukkers. Dit alles gaat met een strakke planning per computer en gerobotiseerde karretjes (met lift) die na het vullen zelf hun weg weten naar de sorteerafdeling een kilometer verder op het kassencomplex.

De verkoop is met de ‘conculega’s ‘ ondergebracht in een aparte coöperatie. 95 % is voor export, waarbij landelijke certificeringen weer toegang bieden voor lokale supermarktketens. Van Zaandam tot Japan.

Inmiddels bestaat het bedrijf zo’n 10 jaar in Middenmeer. Ze waren nog maar net begonnen of de crisis brak uit. Spannende tijden. Grootschaligheid is ook kwetsbaar voor  een boycot van een afzetmarkt, zoals de exportbeperking naar Rusland in 2014. Virussen kunnen de doodsteek betekenen voor een kweker. Reden om een bioloog in dienst te hebben die met natuurlijke bestrijders ongewenste indringers te lijf gaat. Bijv. Lieve Heersbeestjes tegen luis; wespen en nuttige spinnetjes. Reden waarom we in een witte jas met ontsmette schoenzolen en schoenkapjes de kas in moesten. En dramatisch is het wanneer een hagelstorm een kassencomplex lam legt. Niet alleen de glasschade is dramatisch. De hele keten die er het gevolg van is is nog dramatischer. Genoodzaakt (tijdelijk) ontslag van personeel, stagnatie van levering aan vaste afnemers en opnieuw opstarten van de produktie. Omzetverlies van een jaar. Daar valt niet of nauwelijks tegen te verzekeren.

Al met al een buitengewoon interessant bezoek, waarbij het ondernemersbloed van menigeen onder ons weer harder begon te kloppen en waarbij Bonne weer neigingen tot opereren kreeg bij het aantrekken van de witte jas.

Veel dank aan Petra Barendse en aan Piet Hein voor de organisatie.

Na afloop werd op nuchtere Noord-Hollandse wijze geluncht met het standaard menu bij de brasserie van vliegveld(je) Middenmeer. Soep van de dag, broodje kroket en broodje ham-kaas. Vanwege de zeer warme dag (er is op 25 juli 41 C gemeten in Brabant) bleef het drinken van alcohol zeer beperkt. Heel verstandig !

Volgende bijeenkomst olv Lex op 29 aug te Haarlem.

 

 

Metrostations Noord-Zuidlijn 25 april 2019

Met 13 man, waaronder 4 gasten, werd verzameld op het Mahlerplein bij Station-Zuid in Amsterdam. ABNAMRO heeft daar een functioneel en openbaar vergadercentrum laten neerzetten met een maximum aan duurzaamheid. Zowel de bouw van het CIRCL als de restauratieve exploitatie is een toonbeeld van maximale duurzaamheid. We kregen een leuke uitleg van de lokale bedrijfsleidster over de filosofie en de bedrijfsvoerings-principes.

Vervolgens de kennismaking met Willemijn en het testen van de ‘oortjes’. Willemijn is een Amsterdamse stadsgids die ons de Noord-Zuidlijn ging uitleggen en alles wat daar aan kunst in is verwerkt. Als een ware waterval hoorden we tijdens de rit van Zuid naar Noord en terug naar het Rokin alle details over de bouw en de kunstenaars.

Nu de bouw achter de rug is, de palen van huizen in de Vijzelstraat weer recht staan en de gaten in de Amsterdamse begroting niet meer zo groot zijn wordt de Noord-Zuidlijn steeds meer gewaardeerd en gebruikt. Ook komt er nog een station ‘Sixhaven’ bij. Het is een fantastische verrijking van het OV voor de hele regio en randstad. In 15 minuten ben je van station Zuid bij CS. En een boodschapje op de Albert Cuijp kan je nu binnen 40 minuten vanuit Leiden of Haarlem doen, waarbij Leiden > Amsterdam-Zuid ook een soort Metrolijn is geworden met vertrek iedere 15 minuten.

De kunstuitingen op de stations zijn van erkende kunstenaars met Amsterdamse wortels. Op halte Europaplein treft men een foto-expo met een verwijzing naar de klassieken. In de halte De Pijp / Albert Cuijp een lange muur met aquarelle muurtinten rood, groen, bèige en grijs.

Halte Vijzelstraat is gewijd aan Ramses Shaffy en zijn vriendenkring die er in de buurt woonden. Hun levenslijnen zijn dynamisch weergegeven, eindigend in de contourlijnen van Ramses zelf. (N.B. Halte Vijzelstraat heeft de langste roltrap naar 26 meter onder maaiveld)

Eindstation Noord is betegeld met een grafische indruk van het leven in de polders ten noorden van Amsterdam. Inclusief grappen als badeendjes en drijvend afval.

Noorderpark, aan het begin van de tunnel naar het Y en CS wordt gekenmerkt door de bouw van een poort. Hetzij een poort naar Noord, als stadsdeel in opbouw met maar liefst een kleine 100.000 inwoners of als een poort naar de stad die wordt afgebroken door nieuwe technieken.

Station CS heeft een grote ondergrondse ruimte (de kathedraal) waar een video/software kunstenaar een film over een polderlandschap toont. Hij past dagelijks  – op afstand – de elementen van de film aan, zoals de bloemen die bloeien. Windrichting , neerslag en wolkenluchten zijn gekoppeld aan een weersvoorspelling app. Daglicht en nacht idem. En dat op een scherm van 3 x 27 meter boven de metrobuizen. Boeiend.

Ons eindpunt was station Rokin, waar tussen de roltrappen vitrines zijn aangelegd met de gevonden voorwerpen uit afgelopen eeuwen ‘rotzooi in het water van het Rokin’.

Al met al een boeiende rondleiding met dank aan Bob en Alexander voor hun initiatief hiertoe. De halte Rokin deed ons ook beseffen dat de ligging van de Koninklijke IGC zeer strategisch is. In de bestuurskamer werd geluncht (salade buikspek en gebakken makreel) met wijnen aangeboden door de jarige Philip.

De eerstvolgende bijeenkomst wordt 19 juni voor de golfers. 11 u verzamelen op de Amsterdamse te Amsterdam-West/Houtrak. HMLC-ers die niet golfen kunnen uiteraard wel op het diner na afloop komen. Alexander is dan ook ‘de reisleider’ van de dag.

Alle Rembrandts in het Rijks 28 maart 2019

 

Op donderdag 28 maart werd met 11 deelnemers de tentoonstelling –Alle Rembrandts-  naar aanleiding van het Rembrandt Jaar 2019, in het Rijksmuseum bezocht. De rondleiding werd op bijzonder inspirerende wijze verzorgd door kunsthistorica Bregtje Viergever. Het Rijksmuseum beheert de grootste collectie werken van Rembrandt ( 1606-1669 ) ter wereld, Voor het eerst laat het museum alles uit eigen collectie zien. In totaal 22 schilderijen. Van zijn vroege zelfportret tot het zelfportret van apostel Paulus,  Zestig tekeningen en driehonderd etsen geven een compleet overzicht van zijn hele leven en oeuvre. De etsen en tekeningen zijn uitermate gevoelig voor licht en liggen normaliter goed verborgen in dozen , in het depot. Het is een unieke kans om deze werken onder speciaal licht te bewonderen.

Door Bregtje werd de ontwikkeling en het talent van Rembrandt duidelijk gemaakt door de vergelijking van jonge en latere werken. Belangrijk is de steeds bijzondere/ beroemde lichtval. In het begin nog te donker en later briljant geschilderde lichtvallen ( bv apostel Paulus ) en natuurlijk de verfijnde ontwikkelde techniek. Ook werd gewezen op de “lichte “erotiek in zijn werken en de rol van zijn grote liefde Saskia Uylenburgh . Vooral oude Bijbelse verhalen als onderwerp waren bij Rembrandt zeer populair, b.v. Isaac en Rebecca ( Het Joodse bruidje ).Ook werd uitgebreid stil gestaan bij de huwelijksportretten van Marten en Oopjen, gerestaureerd door het Rijksmuseum. De recente grote aanschaf, thans zowel nederlands/frans bezit.

Na de rondleiding was er nog tijd om rond te dwalen in deze bijzondere tentoonstelling, waarna we ons hebben begeven naar restaurant Rijks en genoten van een heerlijk lunchmenu; Cassoulet Van Hollandse bonen, Runderwang, Rijstebrij en in ruime mate Pouilly Fumé .